W ostatnich latach sektor finansowy stoi w obliczu coraz większych wyzwań związanych z rosnącą liczbą spraw dotyczących sankcji kredytu darmowego. Dynamiczny wzrost skarg oraz niejednolite orzecznictwo sądów mogą znacząco opóźnić prace nad wdrożeniem unijnej dyrektywy w tym zakresie.
Co to jest sankcja kredytu darmowego?
Sankcja kredytu darmowego została wprowadzona ustawą o kredycie konsumenckim z 12 maja 2011 r., która wyniknęła z implementacji prawa Unii Europejskiej. Zgodnie z nią, w przypadkach gdy kredytobiorca kwestionuje umowę z bankiem, może domagać się zwrotu jedynie kapitału, czyli unieważnienia odsetek i innych kosztów pozaadsetkowych.
Skala problemu
Choć dotychczas z tego instrumentu korzystano stosunkowo rzadko, obecny trend jest zaskakujący. Według danych Związku Banków Polskich, na koniec 2024 roku w sądach toczyło się ponad 13 tys. spraw dotyczących sankcji kredytu darmowego. To wielki wzrost w porównaniu do zaledwie około 900 tys. spraw w 2022 roku. Należy też podkreślić, że aż 80% dotychczasowych wyroków zapadło na korzyść banków, co daje pewną nadzieję na ochronę ich interesów, ale skala rosnących sporów nadal budzi niepokój.
Na czym polega problem?
Rosnąca liczba spraw związanych z sankcją kredytu darmowego jest w dużej mierze efektem działalności tzw. kancelarii odszkodowawczych. Firmy te, które często współpracują z zagranicznymi funduszami, widzą w tym nowy potencjał zarobkowy. Aktywność kancelarii ma znaczący wpływ na falę spraw trafiających do sądów – dane wskazują, że odsetek postępowań wniesionych z powództwa cesjonariuszy (firm skupujących wierzytelności) jest coraz wyższy.
- Od wakacji aktywność ta znacznie się zwiększyła. Obecnie ponad połowa spraw w sądach to pozwy wniesione właśnie przez cesjonariuszy – mówi ekspertka z kancelarii RK Legal.
Duże wyzwania systemowe i rosnące napięcia
Z raportów wynika, że zarówno liczba skarg zgłaszanych do banków, jak i spraw interwencyjnych, znacznie się zwiększa. W ubiegłym roku do Rzecznika Finansowego wpłynęło aż 2 tysiące spraw, z czego 80% w ostatnim kwartale.
Eksperci zwracają uwagę na niepokojący trend – firmy odszkodowawcze, często wspierane zagranicznymi funduszami, zakładają spółki i poszukują sądów z „najlepszym orzecznictwem”. Takie działania mogą prowadzić do nadużycia prawa procesowego, co według ekspertów systematycznie powiększa problem systemowy.
Wartość sektora
Na całość rynku kredytów konsumenckich w sektorze bankowym przypada aż 175 miliardów złotych, co obejmuje około 15 milionów kredytów.
Rosnąca liczba spraw o sankcję kredytu darmowego oraz związane z tym wyzwania systemowe ukazują, że sektor bankowy stoi przed poważnym problemem. Niejednolite orzecznictwo, rosnące skargi i działalność kancelarii odszkodowawczych mogą opóźniać czy nawet komplikować wdrażanie unijnych dyrektyw, co wymaga dalszej uwagi i działań ze strony regulatorów i sądów.
Kamil Boruta – radca prawny, Oliwia Synowiec
