W kontekście zbliżających się wyborów, zarówno instytucje państwowe, jak i prywatne firmy technologiczne stają przed poważnymi wyzwaniami związanymi z ochroną danych osobowych. W dobie cyfryzacji procesów wyborczych zagrożenia związane z bezpieczeństwem informacji i prywatnością stają się coraz bardziej realne. W odpowiedzi na te zagrożenia, w ostatnich miesiącach wprowadzono szereg legislacyjnych zmian – zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym – mających na celu podniesienie poziomu bezpieczeństwa oraz przejrzystości w zakresie przetwarzania danych w procesach demokratycznych.
W niniejszym artykule analizujemy, jakie są główne założenia tych regulacji, jakie wyzwania i szanse z nich wynikają, a także jak przedsiębiorcy mogą się do nich skutecznie dostosować, minimalizując ryzyko prawne i reputacyjne.
Nowe regulacje i ich główne założenia
1. Wzmocnienie cyberbezpieczeństwa systemów wyborczych
Nowe przepisy nakładają na organy wyborcze obowiązek stosowania zaawansowanych rozwiązań technicznych i organizacyjnych mających na celu zabezpieczenie systemów informatycznych. Obejmuje to nie tylko systemy elektronicznego głosowania (jeśli są stosowane), ale również bazy danych wyborców, systemy liczenia głosów oraz komunikację z obywatelami. Wymagane są regularne testy penetracyjne, audyty zewnętrzne i certyfikacje zgodności z normami (np. ISO 27001, ENS – Europejski Standard Bezpieczeństwa).
2. Transparentność w przetwarzaniu danych
W świetle nowych regulacji konieczne jest pełne ujawnianie informacji dotyczących źródeł pozyskania danych osobowych, sposobu ich wykorzystania oraz celów, w jakich są przetwarzane. W praktyce oznacza to, że zarówno instytucje państwowe, jak i firmy współpracujące z nimi muszą przygotować szczegółową dokumentację, klauzule informacyjne i procedury zgód na przetwarzanie danych.
3. Nowe sankcje i odpowiedzialność
Regulacje wprowadzają zaostrzone sankcje administracyjne i finansowe – kary mogą sięgać nawet 4% rocznego obrotu firmy lub 20 mln euro (zgodnie z RODO). Nowe przepisy często idą dalej, przewidując również odpowiedzialność karną członków zarządu firm za rażące zaniedbania w zakresie bezpieczeństwa danych.
4. Kontrola nad podmiotami prywatnymi
Pod szczególną obserwacją znalazły się firmy świadczące usługi na rzecz procesu wyborczego, takie jak dostawcy platform głosowania elektronicznego, firmy zajmujące się analizą danych, marketingiem politycznym czy przechowywaniem danych w chmurze. Przewidziano nowe obowiązki w zakresie raportowania incydentów, przejrzystości algorytmów i dokumentacji współpracy z instytucjami publicznymi.
Wpływ regulacji na instytucje publiczne i prywatne
Instytucje publiczne
Dla instytucji odpowiedzialnych za przeprowadzenie wyborów oznacza to konieczność:
- wdrożenia polityk zarządzania ryzykiem cybernetycznym,
- powołania inspektorów ochrony danych (DPO),
- uzyskania certyfikatów zgodności systemów wyborczych,
- przeprowadzenia kampanii edukacyjnych dla personelu.
Oznacza to również rosnące koszty oraz potrzebę angażowania wyspecjalizowanych partnerów technologicznych i prawnych.
Firmy prywatne
Dla sektora prywatnego – zwłaszcza firm zajmujących się IT, cyberbezpieczeństwem, przetwarzaniem danych i komunikacją cyfrową – nowe przepisy stanowią zarówno zagrożenie, jak i szansę:
- Zagrożenie: Niezgodność z wymogami może skutkować ogromnymi karami, zerwaniem kontraktów z instytucjami publicznymi i utratą reputacji.
- Szansa: Firmy, które odpowiednio wcześnie dostosują się do wymogów, zyskają przewagę konkurencyjną i będą postrzegane jako wiarygodni partnerzy instytucji publicznych.
Ryzyka i możliwości dla przedsiębiorców
Ryzyka:
- Brak audytu zgodności z przepisami może prowadzić do kosztownych konsekwencji.
- Wyciek danych osobowych w kontekście wyborczym może prowadzić do kryzysu zaufania społecznego.
- Odpowiedzialność za działania podwykonawców (np. dostawców chmury) może być przenoszona na głównego wykonawcę.
Możliwości:
- Dostosowanie infrastruktury do nowych norm pozwala ubiegać się o kontrakty publiczne nieosiągalne dla mniej zaawansowanych konkurentów.
- Transparentność działań może przyciągać klientów i partnerów szukających zgodnych z regulacjami rozwiązań.
- Możliwość oferowania certyfikowanych usług dla sektora publicznego, w tym usług związanych z szyfrowaniem, przechowywaniem danych i analizą zagrożeń.
Rola sztucznej inteligencji i nowych technologii
Sztuczna inteligencja oraz nowoczesne technologie mogą odegrać kluczową rolę w zapewnieniu zgodności z nowymi przepisami:
1. Automatyczne wykrywanie zagrożeń i anomalii
Systemy AI mogą monitorować ruch w sieciach, analizować logi i identyfikować próby manipulacji lub cyberataków na infrastrukturę wyborczą. To pozwala na natychmiastową reakcję jeszcze zanim dojdzie do naruszenia.
2. Analiza zgodności
Algorytmy mogą wspierać analizę zgodności dokumentacji z przepisami o ochronie danych oraz monitorować potencjalne błędy ludzkie w zakresie przestrzegania procedur.
3. Transparentność algorytmów wyborczych
W przypadku wykorzystania algorytmów do profilowania wyborców, targetowania kampanii lub liczenia głosów, kluczowe jest zapewnienie ich przejrzystości. Nowe regulacje mogą wymagać stosowania tzw. explainable AI – rozwiązań, których działanie można zrozumieć i wyjaśnić obywatelom.
Wprowadzenie nowych regulacji dotyczących ochrony danych w kontekście wyborów to odpowiedź na rosnące wyzwania technologiczne i społeczne związane z cyfryzacją procesów demokratycznych. Choć zmiany te oznaczają dodatkowe obowiązki i koszty, stanowią również szansę na podniesienie standardów przejrzystości, bezpieczeństwa i zaufania społecznego.
Dla instytucji publicznych oznacza to konieczność modernizacji systemów, dla przedsiębiorstw – wyzwanie adaptacyjne, ale także możliwość rozwoju i specjalizacji w coraz bardziej wymagającym, ale strategicznie ważnym sektorze usług.
Najbliższe miesiące pokażą, kto potraktował zmiany jako koszt, a kto – jako inwestycję w przyszłość cyfrowej demokracji.
Kamil Boruta – radca prawny, Oliwia Synowiec
